Nowy podział systematyczny - pantera sundajska

Nowy podział

Rodzaj Neofelis jest jednym z najsłabiej poznanych taksonów wśród kotowatych, a zubożenie ich leśnych siedlisk stawia go pod silną presją. Ostatnio, na podstawie dowodów molekularnych i morfologicznych, zaproponowano zmianę klasyfikacji panter borneańskich (Neofelis nebulosa diardi) do poziomu gatunku (Neofelis diardi).

Początkowo uważana za jeden gatunek pantera mglista została podzielona na dwa gatunki. Na podstawie analizy mitochondrialnego DNA, mikrosatelitów i morfologii występowanie pantery mglistej (Neofelis nebulosa) ograniczone jest do kontynentalnej Azji Południowo-Wschodniej, a pantery sundajskiej (Neofelis diardi) do wysp Sumatra i Borneo.

Na podstawie analizy materiału genetycznego, cech czaszki i umaszczenia uznano dwa odrębne podgatunki pantery sundajskiej (Neofelis diardi) - panterę sumatrzańską (Neofelis diardi diardi) i panterę borneańską (Neofelis diardi borneensis).

Opis

Pantera mglista jest kotem średniej wielkości (porównywalna do małego lamparta) z ogonem prawie tak długim jak ciało. Pantera mglista ma kilka bardzo szczególnych cech. Jej nogi są krótkie, mocne i zakończone szerokimi łapami. Tylne nogi są dłuższe niż przednie, a ogon jest gruby i puszysty, pokryty proksymalnie plamami, dystalnie otoczony czarnymi pierścieniami aż do końcówki. Głowa jest długa, cętkowana, końcówka pyska biała, od zewnętrznych kącików oczu i warg biegną ciemne paski. Spód ciała jest biały z czarnymi plamami. Pantera mglista oraz jej siostrzany gatunek - pantera sundajska są posiadaczkami najdłuższych, proporcjonalnie do rozmiaru czaszki, kłów śród wszystkich kotów. Samce pantery są większe od samic.

Pantera mglista (N. nebulosa)

Wzory jej sierści z przypominającymi chmury rozetami o ciemnych konturach i jaśniejszych środkach na jasnym tle są wyjątkowe i nadały panterze mglistej jej nazwę. Umaszczenie jest jasnożółte do jasnoszarego. Spód ciała biały z czarnymi plamami. Wzdłuż kręgosłupa biegną dwa przerywane czarne paski, a na szyi znajduje się sześć podłużnych czarnych pasów, zaczynających się za uszami. 

Pantera sumatrzańska (N. diardi diardi)

N. diardi ma mniejsze oznaczenia i ciemniejsze futro niż N. nebulosa. Umaszczenie podstawowe jest szare do płowego, ze stosunkowo małymi, nieregularnymi plamami o grubych, czarnych brzegach z małymi czarnymi punktami wewnątrz każdej plamy. Wzdłuż grzbietu ciągną się dwie czarne pręgi. W dystalnej części kończyn znajdują się jednolite, ściśle skupione czarne plamy.

Pantera borneańska (N. diardi borneensis)

Ogólnie ciemniejsza, o kolorze podstawowym bardziej szarym niż u pantery sumatrzańskiej, z żółtawym odcieniem i gęściej upakowanymi, bardziej wyrazistymi plamami przypominającymi chmury, z grubszymi czarnymi obwódkami. Pasy na szyi i ramionach również są grubsze. Wzdłuż kręgosłupa biegną dwa przerwane czarne pasy. W dystalnej części kończyn znajdują się jednolite, ściśle skupione czarne plamy.

Dieta

Pantera mglista (N. nebulosa)

Zwierzęta leśne i lądowe (aksis bengalski, kukang, jeżatka, łuskowce, świstaki, naczelne, mundżaki, bażanty); sporadycznie zabijają drób; prawdopodobnie nie są zainteresowani padliną.

Pantera sundajska (N. diardi)

Małe i średnie ssaki (naczelne, sambar, mundżaki, świnia brodata, kanczylowate, jeżozwierze) oraz ryby.

Zasięg geograficzny

Pantera mglista występuje od podnóża Himalajów w Nepalu przez kontynentalną Azję Południowo-Wschodnią do Chin. Wyginęła na wyspie Tajwan. Jej liczebność jest bardzo niska, a gatunek może być bliski wyginięcia w Wietnamie, Chinach i Bangladeszu.

Pantera sundajska występuje na wyspach Sumatra i Borneo. Nie wiadomo, czy na małych wyspach Batu w pobliżu Sumatry wciąż żyją te koty.

Siedlisko

Pantera mglista (N. nebulosa)

Silnie związana z siedliskiem leśnym, zwłaszcza pierwotnym wiecznie zielonym tropikalnym lasem deszczowym, ale istnieją również rekordy z suchego i liściastego lasu, a także wtórnych i zrębowych lasów, łąk i zarośli oraz bagien namorzynowych, aż do 2200 m w Himalajach. Wykazuje preferencje dla lasów w stosunku do bardziej otwartych siedlisk.

Pantera sumatrzańska (N. diardi diardi)

Wydaje się występować częściej na terenach pagórkowatych, górskich niż na niższych wysokościach. Jest zależna od lasów, w tym lasów zmienionych przez człowieka, o ile mają one wysokie sklepienie koron. Unika plantacji palmy olejowej i obszarów o niskim sklepieniu.

Pantera borneańska (N. diardi borneensis)

Zakres typów lasów: pierwotne lasy nizinne, wyżynne i podgórskie, lasy selektywnej wycinki, lasy torfowiskowe, przybrzeżne lasy namorzynowe, do 1500 m n.p.m. Jest zależna od lasów, w tym lasów zmienionych przez człowieka, o ile mają one wysokie sklepienie koron. Unika plantacji palmy olejowej i obszarów o niskim sklepieniu.

Szacowana liczebność

Liczba dorosłych osobników N. nebulosa jest szacowana na 2700-5500, a N. diardi na 4500 osobników. Inne źródła szacują liczebność populacji podgatunków pantery sundajskiej – w przypadku N. diardi diardi na 500 osobników, N. diardi borneensis - 3000. Obecna tendencja dotycząca liczebności obu gatunków jest spadkowa.

Końcowe przemyślenia

Zarówno dwa równe gatunki jakimi są N. nebulosa i N. diardi, jak również dwie odrębne populacje na Borneo i Sumatrze, powinny być zarządzane oddzielnie, aby chronić różnorodność genetyczną, od której zależy przyszły potencjał ewolucyjny. Podział taksonomiczny ma ogromne znaczenie dla ochrony, ponieważ te dwa gatunki i odrębne populacje na Borneo i Sumatrze są narażone na znacznie większe ryzyko wyginięcia ze względu na mniejsze zasięgi występowania niż oceniano wcześniej na podstawie poprzedniej klasyfikacji.

Źródła

Wilting, A., Buckley-Beason, V.A., Feldhaar, H. et al. Clouded leopard phylogeny revisited: support for species recognition and population division between Borneo and Sumatra. Front Zool 4, 15 (2007);

Gray, T., Borah, J., Coudrat, C.N.Z., Ghimirey, Y., Giordano, A., Greenspan, E., Petersen, W., Rostro-García, S., Shariff, M. & Wai-Ming, W. 2021. Neofelis nebulosa. The IUCN Red List of Threatened Species 2021;

Hearn, A., Ross, J., Brodie, J., Cheyne, S., Haidir, I.A., Loken, B., Mathai, J., Wilting, A. & McCarthy, J. 2015. Neofelis diardi. The IUCN Red List of Threatened Species 2015;

Castelló JR. Felids and Hyenas of the World: Wildcats, Panthers, Lynx, Pumas, Ocelots, Caracals, and Relatives. 2020